Ανασύσταση λαούτου Εμμ. Ν. Κοπελιάδου

Πολύ παλιό και μικρό σε μέγεθος λαούτο του Εμμανουήλ Κοπελιάδη, με εβένινο ηχείο και κολάντζα με εγχάρακτο σχέδιο. Μία από τις δυσκολότερες επισκευές που πέρασαν από τα χέρια μου.

Το όργανο μου έφθασε με αποκολλημένο το μπράτσο και τον τάκο του από το ηχείο και πολλά ανοίγματα και ελλείμματα στο σκάφος και το καπάκι του. Η ταστιέρα είχε αφαιρεθεί με …πριονοκορδέλα!

Κολλήθηκαν πρόχειρα τα ανοίγματα του σκάφους για να αφαιρεθεί το καπάκι. Αφαιρέθηκε επίσης ο κατεστραμμένος τάκος.

Αφού κολλήθηκαν τα ανοίγματα του σκάφους, κατασκευάστηκε , προσαρμόστηκε με τη βοήθεια καρμπόν και τοποθετήθηκε νέος τάκος.

Καθαρίστηκε η ετικέτα του κατασκευαστή και κατόπιν ενισχύθηκε και χαρτώθηκε εσωτερικά το σκάφος.

Κολλήθηκε, συμπληρώθηκε, ξαναχαράχτηκε και στοκαρίστηκε η κολάντζα.

Η προβολή του μπράτσου στον τάκο παρουσίαζε μεγάλη κινητικότητα. Αφαιρέθηκε και προσαρμόστηκε νέο ξύλο. Προστέθηκε επίσης ξύλο στο επάνω μέρος του μπράτσου, ώστε να επανέλθει στο αρχικό του πάχος.

Καθαρίστηκε εσωτερικά το καπάκι και κολλήθηκαν όλα τα χαλαρά μέρη.

Συμπληρώθηκε το επάνω, κατεστραμμένο τμήμα του καπακιού.

Η περιμετρική επιφάνεια κόλλησης του καπακιού ήταν εντελώς κατεστραμμένη. Έγινε ολική ανάπλαση και τοποθετήθηκαν ενισχύσεις στα ανοίγματα του καπακιού.

Επισκευή και χρύσωμα ροζέτας και ανάπλαση περιμετρικού διάκοσμου.

Σκάφος, μπράτσο και καπάκι έτοιμα για την τελική συναρμολόγηση. Ανασύσταση του περιμετρικού διάκοσμου του καπακιού.

Τοποθέτηση νέας ταστιέρας και κατασκευή διακοσμητικού σχεδίου στο τελείωμα του σκάφους ώστε να καλυφθούν τα ελλείμματα από τις ντούγες.

Κατασκευή διακοσμητικών «κουμπιών» και τοποθέτηση σταθερών τάστων, από έβενο.

Το όργανο έχει αποκατασταθεί και μετά από πολλά χρόνια μπορούμε να ξανακούσουμε τον ήχο του!

ΠΡΟΠΟΛΕΜΙΚΟ ΜΠΟΥΖΟΥΚΙ, 2016

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Εξάχορδο , προπολεμικό μπουζούκι με σκαλιστές ντούγες.

Φωτογραφίες : Έσπερος Φρονιμόπουλος

ΑΚΟΥΣΤΙΚΗ ΤΡΥΠΑ -Διακοσμητικά

 

Το σχέδιο της ροζέτας έχει κολληθεί πάνω στο ξύλο και έχουν ανοίξει οι απαραίτητες τρύπες, γιά να γίνει στη συνέχεια το κόψιμο της ροζέτας.

 

 

Η ροζέτα κόβεται με λεπτή σέγα χειρός.

Η ροζέτα έχει κοπεί και σκαλιστεί στην εξωτερική της όψη.

Χρύσωμα της ροζέτας.

Έχει ανοίξει το λούκι και είναι έτοιμο να τοποθετηθεί το τριπλό, εξωτερικό φιλέτο.

Λύγισμα και προσυναρμολόγιση των εσωτερικών φιλέτων.

Κόλληση εσωτερικού φιλέτου.

Ολοκληρωμένη διακόσμηση της ακουστικής τρύπας.

Κρατήθηκε, αφού πρώτα ξανασχεδιάστηκε, το αρχικό σχέδιο της φιγούρας του σωζόμενου οργάνου.

Υπάρχουν , περιπλεγμένα διακοσμητικά, τα αρχικά του Κωσταντή Γκέλη ( Γ, Κ ) , σε πλάγια ανάγνωση !

ΚΑΠΑΚΙ

Χαρακτηριστικό των μπουζουκιών αυτής, της πρώτης περιόδου, είναι η τσάκιση του καπακιού στο σημείο που βρίσκεται ακριβώς πίσω από τον καβαλάρη.

Τεχνική δανεισμένη απ`ευθείας από την κατασκευή του μαντολίνου, δημιουργεί δύο επίπεδα στο καπάκι του οργάνου και αυξάνει τη γωνία που σχηματίζουν οι χορδές επάνω στον καβαλάρη του.

Η τσλακιση γίνεται πριν κολλήσουν τα δύο τμήματα του καπακιού, στο καθένα χωριστά.

Γίνεται σύγκριση των δύο τμημάτων ώστε, να βεβαιωθούμε ότι έχουν τσακίσει και τα δύο στο ίδιο επίπεδο.

Τα δύο τμήματα προσαρμόζονται και συγκολλώνται.

Η διαφορά του πίσω επιπέδου, από την προέκταση του εμπρός.

Σχεδιάζονται και κολλώνται οι εσωτερικές ενισχύσεις (καμάρια).

Το καπάκι, έτοιμο να τοποθετηθεί στο σκάφος του οργάνου.

Στην επόμενη ανάρτηση, η κατασκευή της ροζέτας και των διακοσμητικών της ακουστικής τρύπας.

ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΣΚΑΦΟΥΣ

ΕΤο καλούπι, έχει περαστεί εξωτερικά με υγρό σαπούνι. Είναι έτοιμος και ο τάκος, γιά να αρχίσει στη συνέχεια η κατασκευή του ηχείου.   Αρχικά τοποθετείται η πρώτη ντούγα, η »μάνα», και κατόπιν μία-μία οι υπόλοιπες. Ακολουθεί το κόλλημα της κολάντζας.    Το σκάφος έχει αφαιρεθεί από το καλούπι και καθαρίζεται εσωτερικά, με εργαλεία χειρός (ξύστρες). Ακολουθεί εσωτερικός εμποτισμός.

Εσωτερικό »δέσιμο» του σκάφους με τον παλιό, παραδοσιακό τρόπο.

Πρώτα κολλιώνται κάθετα τρείς λωρίδες υφάσματος και κατόπιν, επάνω από τις ενώσεις από τις ντούγες, λωρίδες χαρτιού.

Είναι ο σωστότερος, αλλά παράλληλα  και πλέον χρονοβόρος, τρόπος »δεσίματος». Έχει επίσης κολληθεί και ο πίσω τάκος, καθώς και η ετικέτα του κατασκευαστή.

Εξωτερική όψη του έτοιμου ηχείου του οργάνου.

Στην κατασκευή του, χρησιμοποιήθηκε ξύλο παλιάς καρυδιάς και σγουρού σφένδαμου (κελεμπέκι).

ΑΝΑΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΜΟΝΤΕΛΟΥ

Έχοντας το όργανο στο εργαστήρι μου, ξεκίνησα με την αποτύπωση του ίχνους του σε χαρτί. Σημείωσα κατοπιν τις θέσεις του τάκου, της ακουστικής τρύπας, του καβαλάρη και των καμαριών. Πήρα επίσης αποτυπώσεις της κεφαλής (καράολου) και της κολάντζας.

Ακολούθησε η αποτύπωση της κάθετης και οριζόντιας τομής του σκάφους του οργάνου. Αυτή την εποχή, ασχολούμαι παράλληλα και με την αποκατάσταση ενός περίτεχνου μαντολίνου, φτιαγμένου το 1910, από τον σημαντικότερο Έλληνα οργανοποιό του μεσοπολέμου, το Δημήτριο Μούρτζινο. Το περίγραμμα του μπουζουκιού του Γκέλη, όπως φαίνεται και από την παραπάνω φωτογραφία, ταιριάζει απόλυτα με το περίγραμμα του μαντολίνου του Μούρτζινου, μεγαλωμένου κατά  περίπου  2 εκατοστά !

Μεγάλη επίσης εντύπωση μου προξένησαν και οι αναγογίες του μοντέλου του Κωσταντή Γκέλη.

Παρατηρούμε ότι η σχέση του βάθους ως πρός το μέγιστο πλάτος του ηχείου του οργάνου , είναι 1 προς 1,5. (2 προς 3)

Επίσης, η σχέση του μέγιστου πλάτους ως πρός το ύψος του ηχείου, είναι πάλι 1 πρός 1,5. (2 προς 3)

Σχαδιάστηκαν στη συνέχεια η όψη, η κάθετη και τρείς οριζόντιες τομές του οργάνου, αφού πρώτα προσδιορίστηκαν τα καταλληλότερα κέντρα των τόξων που τις σχηματίζουν.

Από τα τρία προηγούμενα σχέδια, αφού πρώτα έφερα παράλληλες γραμμές ανάλογες με το πάχος των ξύλων που θα χρησημοποιούσα για να κατασκευάσω το καλούπι, προέκυψαν τα σημεία από τα οποία θα περνούσαν οι ισοϋψείς καμπύλες, πάνω στον κάθετο και τους οριζόντιους άξονες. Ενώνοντας αυτά τα σημεία, σχηματίζω τις υψομετρικές τομές του καλουπιού.

Εδώ φαίνεται ολοκληρωμένο το τελικό σχέδιο του καλουπιού , με 9 υψομετρικές τομές.

Από αυτό το σχέδιο, στη συνέχεια, θα φανεί πως δημιουργείται ένα πολύ συμμετρικό καλούπι, πάνω στο οποίο θα κατασκευαστεί το ηχείο του οργάνου.

Η μέθοδος είναι προσωπική, και την έχω χρησιμοποιήσει γιά όλα τα συμπαγή καλούπια των οργάνων μου.

ΚΩΣΤΑΝΤΗΣ ΓΚΕΛΗΣ

Πολύ λίγα πράγματα γνωρίζουμε για τον παλιό Συριανό μάστορα, Κωσταντή Γκέλη. Η μόνη, πολύ γνωστή αναφορά στο πρόσωπο και τη δουλειά του, προέρχεται από την αυτοβιογραφία του Μάρκου Βαμβακάρη  :

<< … Πρώτα πρώτα εγνώρισα έναν πατριώτη μου Συριανό, που ‘χε κάνει 20 χρόνια φυλακή, ονομαζόμενος Κωσταντής Ντέλης. Έβγαλε τα καλύτερα μπουζούκια αυτός εδώ. Ήτανε άσσος στα μπουζούκια. Μέχρι τώρα τα μπουζούκια αυτουνού που υπάρχουνε τ’ αγοράζουνε, όπως ήτανε τα βιολιά του Στραντιβάριους. Αυτός έκανε και γόνατα, αλλά και από τα κολλητά. Ήτανε και άλλοι πολλοί που κάνανε όργανα, και κιθάρες και μπουζούκια. Είπαμε, από τη φυλακή εβγήκε ο Ντέλης και τον εγνώρισα εδώ στον Περαία κατά το 1930. Όταν εβγήκε ο Ντέλης από τη φυλακή, έπιασε εκεί στου Καραϊσκάκη, εκεί που ήτανε η αβέρτα πού ‘τονε οι παπατζήδες, οι πουτάνες, μην τα ρωτάτε, ένα μικρό μαγαζάκι, πολύ μικρό, κι άρχισε να κάνει όργανα. Επήρε ψυχογιό ένα παιδάκι μικρό, τον Ζοζέφ. Κι αρχίνησε να τον μάθει και να του πεί και το μυστικό της τέχνης. Και από τότε πέρασαν πέντε δέκα χρόνια, πέθαν’ αυτός και παράμεινε η τέχνη την οποία τώρα την κατέχει αυτός ο Ζοζέφ …

… Εγώ είχα πολλά μπουζούκια του Ντέλη, είχα αλλά τα πούλησα. Τον καιρό που μάθαινα εγώ μπουζούκι ερχότανε εδώ αθρώποι. Θα μου μάθεις μπουζούκι; Θα σου μάθω. Πρέπει να αγοράσω μπουζούκι; Έχω εγώ μπουζούκι. Τα πούλαγα και έπαιρνα άλλα εγώ. Δεν τά ‘χω κρατήσει ….

… Είναι πολλοί αυτοί που κάνανε μπουζούκια. … Αλλά τον Ντελή δεν τον πιάνανε. >>

Από αυτή την αναφορά, δύο πράγματα μας κάνουν εντύπωση:

Η μεγάλη φήμη του μάστορα στην εποχή του και η εκτίμηση του Μάρκου για τη δουλεία του, καθώς και το ότι, όπως φαίνεται, υπήρξε ο πρώτος δάσκαλος του μετέπειτα φημισμένου κατασκευαστή Ζοζέφ Τερζιβασιάν.

Παρ`ότι η αναφορά στο μάστορα ήταν γνωστή, μέχρι πρότινος κανένα σωζόμενο όργανό του δεν είχε βρεθεί !

Εντελώς απρόσμενα, το Μάιο του 2009, ανακάλυψα επί τέλους ένα μπουζούκι του περίφημου μάστορα !

Είχα την ευκαιρία να το δω από κοντά και να πάρω τις απαραίτητες αποτυπώσεις για την επαναδημιουργία του συγκεκριμένου μοντέλου. Πρώτη σχετική δημοσίευση , έγινε στο Ρεμπέτικο φόρουμ.

Από την εσωτερική ετικέτα του κατασκευαστή, προκύπτει πως το πραγματικό του όνομα ήταν Γκέλης και όχι Ντέλης, όπως αναφέρεται από τον Μάρκο.

Σημαντική ανακάλυψη, από το φίλο Παναγιώτη Καγιάφα, αποτελεί και η φωτογραφία του μάστορα (ο γηραιότερος από τους δύο)  μαζί με τον Αγκόπ Τσακιριάν, έξω από το οργανοποιείο του τελευταίου,  στον Πειραιά !

Πάντα είχα στο μυαλό μου να ασχοληθώ με κάποιο προπολεμικό μοντέλο μπουζουκιού, που να αποδίδει αυτόν τον, τόσο ξεχωριστό από τους σημερινούς, ήχο των παλαιών ηχογραφήσεων του ρεμπέτικου. Άρχισα λοιπόν να δουλεύω πάνω στο μοντέλο του μπουζουκιού του Κωσταντή Γκέλη.

Σε επόμενες αναρτήσεις, θα παρουσιάσω σταδιακά, την εξέλιξη των εργασιών της αναδημιουργίας του οργάνου.

ΛΑΟΥΤΑ, 2010.

 

Δύο νέα λαούτα, που η κατασκευή τους άρχισε το καλοκαίρι του 2010 και ολοκληρώθηκαν πρόσφατα. Το πρώτο, έχει μήκος χορδής 68 cm και το δεύτερο 70 cm.

Το σκάφος του πρώτου οργάνου αρχίζει να φτιάχνεται, επάνω στο καλούπι.

Οι ντούγες από σφένδαμο και παλίσσανδρο Βραζιλίας (jacarada).

Το καπάκι, με περιμετρικό διάκοσμο από ψηφίδες έβενου και σφένδαμου.Γύρω από την τρύπα, μοτίβο σε λευκό όστρακο.

Η ταστιέρα και η κεφαλή. Κλάρα από λευκό όστρακο και abalone.

Τα μπράτσα, πριν την τοποθέτηση της ταστιέρας. Φαίνονται οι εσωτερικές ενισχύσεις, δεξιά και αριστερά από carbon fibber και η κεντρική από παλίσσανδρο.

Τα μπράτσα από πίσω, έτοιμα να ντυθούν με ντούγες 2,5 mm, ανάλογες με αυτές του σκάφους.

Το ηχείο του δεύτερου οργάνου.

Οι ντούγες, από σγουρή πουπίγκα. Ένα ξύλο πολύ δύσκολο από κάθε άποψη στην κατεργασία του, με εξαιρετικό αισθητικό αποτέλεσμα!

Το καπάκι. Περιμετρικός διάκοσμος με ψηφίδες από έβενο και λευκό όστρακο, ροζέτα από ξύλο κερασιάς και σχάρα από έβενο.

Ο καβαλάρης, από σκούρο παλίσσανδρο jacarada. Ο σχεδιασμός του, βασισμένος σε μοντέλο καβαλάρη λαούτου House of Stathopoulo.

Επεξεργασία διακοσμητικού μοτίβου από έβενο, στο τελείωμα της κεφαλής.

Η κεφαλή. Σγουρή πουπίγκα, έβενος, λευκό όστρακο.

 

Στα »σχόλια» μπορείτε να δείτε και δύο μικρά βίντεο, που παραθέτει ο κάτοχος του ενός λαούτου , και  να ακούσετε  τον ήχο του.

Ο ΤΑΜΠΟΥΡΑΣ ΤΟΥ ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗ ΚΑΙ Η ΟΡΓΑΝΟΠΟΙΪΑ ΤΟΥ ΛΕΩΝΙΔΑ ΓΑΪΛΑ

Επί τέλους, έπειτα απο αρκετά χρόνια, εκδόθηκε το βιβλίο μου για τον Ταμπουρά του Μακρυγιάννη και τον κατασκευαστή του, τον Λεωνίδα Γαΐλα.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

ΤΑ ΚΕΙΜΗΛΙΑ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΟΥ ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗ ΣΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ

ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ ΚΑΙ ΣΥΝΤΗΡΗΤΗ ΤΟΥ ΤΑΜΠΟΥΡΑ

ΒΟΙΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Ο ΤΑΜΠΟΥΡΑΣ ΤΟΥ ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗ ΚΑΙ Η ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΤΟΥ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ο ΤΑΜΠΟΥΡΑΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ Ο ΤΑΜΠΟΥΡΑΣ ΤΟΥ ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗ

Ο Ταμπουράς και η εξέλιξή του στην Ελλάδα

Ο Ταμπουράς του Μακρυγιάννη

Ο Rørbye , ο Γαΐλας και το εργαστήρι του

Η σημασία του εργαστηρίου του Γαΐλα

Η εγκατάσταση του Μακρυγιάννη στην Αθήνα και η απόκτηση του Ταμπουρά του

Πολύχορδοι Ταμπουράδες

Η ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΟΥ ΤΑΜΠΟΥΡΑ ΣΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΤΟΥ ΓΑΪΛΑ

Ο Σχεδιασμός

Η Κατασκευή του Ηχείου

Ο Τάκος και το Μπράτσο

Το Καπάκι

Ηχητικές Τρύπες

Οι Πυρογραφίες

Το Τελείωμα του Οργάνου (βερνίκι, χρωστικές, μπερντέδες, κλειδιά, καποτάστο, καβαλάρης, χορδές)

ΜΙΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ

Ο Σχεδιασμός και η Κατασκευή του Καλουπιού

Η Κατασκευή του Τάκου

Κατασκευή του Σκάφους του Οργάνου

Κατασκευή του Μπράτσου

Το Καπάκι

Πυρογραφίες – Ηχητικές Τρύπες

Βερνίκι – Κόλλες – Χρώματα

Το ‘Αρμάτωμα’ του Οργάνου

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΗΧΟΥ ΤΟΥ ΤΑΜΠΟΥΡΑ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΓΛΩΣΣΑΡΙ

Το βιβλίο, περιλαμβάνει και 20 δικά μου σχέδια.  Στο τελικό – αναδιπλούμενο –  ο Ταμπουράς σε φυσικό μέγεθος.

Επίσης, εκτός των άλλων εικόνων και 54 φωτογραφίες, απο όλες τις φάσεις της κατασκευής ενός ανάλογου οργάνου.

Μπορείτε να το βρείτε στο πωλητήριο του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου ( Παλιά Βουλή).
Το Μουσείο, με το μόνο βιβλιοπωλείο που συνεργάζεται, είναι το βιβλιοπωλείο «Δωδώνη», όπου επίσης μπορείτε να αποτανθείτε.  Αν δεν το έχει ήδη, θα υπάρχει πολύ σύντομα και εκεί, και ίσως μέσω της «Δωδώνης» και σε κάποια άλλα βιβλιοπωλεία.

Αν δυσκολευτείτε, έχω και εγώ κάποια αντίτυπα, μπορείτε να μου στείλετε email, στο fronik@otenet.gr .

ΛΑΟΥΤΟΚΙΘΑΡΑ

Από το βιβλίο του Φοίβου Ανωγειανάκη«Ελληνικά Λαϊκά Μουσικά Όργανα», διαβάζουμε:

«Η λαουτοκιθάρα, ένα νοθογενές όργανο, είναι μιά κιθάρα στη μορφή, αλλά με αριθμό χορδών και κούρντισμα λαούτου. Η λαουτοκιθάρα εμφανίζεται μετά το Β Παγκόσμιο Πόλεμο και  η δημιουργία της οφείλεται σε δύο κυρίως λόγους : στη ντροπή που ένιωθαν οι νεότεροι λαουτιέρηδες να κρατούν ένα τόσο μεγάλο και «άχαρο» όργανο, όπως είναι κατά τη γνώμη τους το λαγούτο, και στην ευκολία με την οποία μεταφέρεται και κρατιέται η λαουτοκιθάρα όταν παίζεται.»

Η λαουτοκιθάρα που βλέπετε,  είναι βασισμένη  σε μοντέλο κλασσικής κιθάρας του Hermann Hauser.

Το καπάκι

Η πλάτη  (και οι πλευρές) από rosewood (πουπίγκα) και το μπράτσο, φτιαγμένο από μαόνι Ονδούρας.

Η κεφαλή (καράολο).

Η ροζέτα.

Ο καβαλάρης και ο τερσές.

Και τώρα, μερικές κατασκευαστικές λεπτομέρειες:

Η πλάτη και  οι πλευρές.

Το τακούνι του μπράτσου, ενισχυμένο με πύρο, έτοιμο να μπεί στη «φωλιά»και να ενωθεί με το σώμα.

Ενίσχυση του μπράτσου, με δύο σωλήνες από ανθρακονήματα.

Τρεις εικόνες από την κατασκευή της κεφαλής .

Η μπορντούρα του  καπακιού, με ρόμβους και κυκλάκια από όστρακο, εναλλάξ.

Το τελείωμα της ταστιέρας.

Φιλετάρισμα της πλάτης.